Yangın

Yangın

İnsanlığın başlangıcından beri en önemli varlıklarından biri olan ateş,

bugün oldukça sıradan; garajımızı ısıtıyor,

çeliği kesiyor ve en önemlisi araçlarımızdaki silindirlerin içinde güç üretiyor.

Kontrollü olduğu sürece araçlarımıza hayat veriyor.

Kontrolden çıktığında aracımızı, hatta bizim hayatımızı tehtid ediyor.

4 çekerlerimizi geliştirmek üzere tonlarca para harcıyoruz.

Lastiklere, akslara, motora binlerce dolar döküyoruz.

Sayısız saatler boyunca modifiye için ince ayarlar yapıyoruz, final hamlemiz ne?

Bu araçları yangından korumak üzere yakınlardaki bir hırdavatçıdan bir çift (belki de tek) 20 dolarlık yangın söndürücüler alıyoruz.

Sanki tutarsız gibi; binlerce doları korumak üzere 20 dolar.

Eğer aracınızdaki bir yangına tanık olmadıysanız nasıl bir şey olduğunu söyleyeyim;

berbat bir şeydir. Tüm emeğiniz gözünüzün önünde çıtır çıtır yanar ve elinizden bir şey gelmez.

Benim modifiye ettiğim 1994 Isuzu Amigo garaj girişinde alev alıverdi.

Evet doğru, evimin garajı önünde.

Arazide, takla attıktan sonra değil, düpedüz evimin önünde.

Etraftaki diğer araçlarla ilgileniyordum ve arkamı döndüğümde kaputtan duman yükseldiğini gördüm.

Ben araca gidene kadar alevler çamurluklardan taşmaya başlamıştı.

Kaputu ısı yüzünden açamadım.

Kaputun altına ulaşabilecek bilimum girintiye sıktığım 5 tane toz tipi yangın söndürücü harcadım. 3 tanesi otomobillerde kullanılan tipte,

2 tanesi de sanayi tipiydi. Yangını itfaiye söndürebildi, ben değil.

Sigorta şirketinin hasar tespitinden bahsetmeyeceğim bile, üç otuz para teklif ettiler. Bırakın arabayı, evim de yanabilirdi.

Bu olayın arazide olduğunu ve itfaiyenin doğal olarak ulaşamadığını hayal etsenize.

Sizde ya da grubunuzda kaç tane yangın söndürücü var?

Şimdi diyeceksiniz ki, "kaputu o haldeyken açabilsem!” Ben de derim ki "Ya siz o haldeyken kaputun üzerinde olsanız?”

Geçen yıl Pirate4x4 ortamında yarım düzine 4 çekerin yanıp kül olmasına şahit oldum,

tam yapılı buggylerden günlük kullanılan Jeeplere kadar yarım düzine araç.

YANGINLA SAVAŞTAKİ KİRLİ VE BEZDİRİCİ TEMEL PRENSİPLER

İtfaiyeciler okullarında meslek eğitimi için zaman harcıyorlar. Bu aslında deniz kuvettelerindeyken benim de görevimin bir parçasıydı.

Gemi yanmaya başladığında çağıracak bir itfaiye servisi yoktur. Arazide de aynı, itfaiye sirenler eşliğinde parkura dalamaz.

Benim bu yazıda bahsedeceğim de yangın söndürmek üzere pratik bilgiler. Daha fazla bilgi için sizin çaba göstermeniz gerekir, tavsiyem de budur,

yine de bu bilgiler işlerin çığırından çıkmaması konusunda yardımcı olacaktır.

Yangın dörtgeni

Yangın dörtgeni alevle mücadelenin en temel ve basit modelidir. Bu dörtgeni oluşturan unsurlardan birini bertaraf edin, yangın sönecektir.

1. Oksijen: Oksijensiz alev olmaz.
2. Isı: Isıyı bertaraf ederseniz alev başlayamaz ya da devam edemez.
3. Yakıt: Yakıt kaynağını ortadan kaldırırsanız alev beslenemez.
4. Kimyasal reaksiyon: Kimyasal reaksiyon ortadan kalkarsa yangın durur.

En basit haliyle konu bu. Yangın söndürücü unsurlar üzerine uzun ve karmaşık bir detaylandırma yapmayacağım.

Sadece hangi söndürücünün ne tür bir yangını söndürebildiğini bilmeniz gerek. Bu sınıflandırma şöyle:

1. A sınıfı: normal tutuşturucular (kağıt, ahşap, plastik)
2. B sınıfı: alev alması kolay sıvılar ve yakıt
3. C sınıfı: enerji yüklü elektrik bileşenleri
4. D sınıfı: pişirme amaçlı bitkisel ya da hayvansal yağ

Her yangın söndürücü ne tür bir yangında etkili olduğunu ya da nereye kadar etkili olabildiğini anlatan bilgiler ihtiva eder.

Etiket üzerinde etkili olabildiği yanıcı sınıfları bilgisi vardır (A/B, A/B/C gibi). Bazılarında bu kodlamadaki harflerin önünde rakam olur (3-A, 4-B gibi).

Rakamlar söz konusu türdeki yangını söndürebilecek suyun galon olarak karşılığıdır, yani rakam ne kadar büyükse etkisi o derece yüksektir diyebiliriz.

Ama unutmayınız ki bu sadece UL (Underwriters Laboratories) tescilli olan söndürücüler için geçerli.

Olası bir yangın için yanlış bir yangın söndürücü seçimi yangının ortadan kalkmasından ziyade yayılmasına bile sebep olabilir.

Aracınızda ne tür bir yangın söndürücü bulunduruyorsunuz? Genel olarak A tipi (koltuk, plastik, vs),

B tipi (benzin, propan, muhtelif araç yağları, hidrolik, vs), belki C tipi (pil, şarj sistemleri, vs),

nadiren de D tipidir (magnezyum, titanyum, ve yeterince alev alıp ısınmışsa diğer metaller).

B sınıfı yangın

Araçta yedek olarak bulundurduğumuz çeşitli yanıcı sıvı var. En basitinden yedek yakıt, aktarma organları için yağlar,

dişli yağları, hidrolik direksiyon yağı gibi tutuşturucular. Örneğin takla attınız, şanzuman yağı headers üzerine sıçrıyor,

hop B sınıfı şahane bir yangın malzemeniz var ve yangın çıkıverdi.

Yan yattınız, depodan yakıt sızıverdi, hop önünü alması pek zor bir yangınınız daha oluverdi.

Yol yaparken yudumladığınız sıvı dışındaki her akışkan alev alabilir. D sınıfı bir malzemenin tutuşması ise söndürmesi en zor olanlardan.

Başlıca söndürücü tipleri, avantaj ve dezavantajları

Su: Adı üstünde bildiğimiz su.

Avantaj: A tipi malzeme üzerinde gayet iyi iş çıkarır ve bütün olayı bu. Ucuz, kendiniz tekrar doldurabilirsiniz.

Tayfa üzerinde eşek şakaları yapmak için de ideal, misal su savaşı.

Dezavantaj: Ağır, kışın donar. A sınıfı dışında bir türde kullanırsanız yangını yayabilir de. Kamp ateşi için bulundurulabilir, ama araç için değil.

Kuru kimyasal: Toz halinde kimyasal, en yaygınları içlerinde itici gaz içeren amonyum fosfat, sodyum bikarbonat ve potasyum bikarbonattır.

Avantaj: A, B ve C sınıfları üzerinde etkililer, hatta bazıları B/C tipinde de başarılı. Ucuzlar ve neredeyse her yerde bulunabiliyorlar.

Saklaması kolay ve 4 mevsim boyunca sorunsuz çalışıyorlar.

Dezavantaj: Her türlü metal , elektronik üzerinde paslandırıcı etkisi var.

Tek kullanımlık. Hatta denemek üzere kısa süreli sıksanız bile valfi tıkanacak ve sonrasında tici gazı sızdıracaktır.

Temizlemesinin ne menem bir sıkıntı olduğundan bahsetmeyeceğim bile.

Halon ve benzerleri: Basınçlı halon veya benzeri bir gaz ya da sıvı, itici gaz ihtiva ediyor.

Avantaj: Tüm yangın türlerinin %90’ında işe yarıyor. 4 mevsim kullanılabilir.

Kullandıktan sonra temizlik gerektirmiyor. Gerektiği kadar sıkıp, kapattıktan sonra tekrar kullanmaya devam etmek mümkün.

Elektronik aparatlarda ve metal aksamda korozyona sebep olmuyor.

Şahane iş yapıyor.

Dezavantaj: Kapalı alanda insan dostu değil, gerçi bunun için oldukça fazlasına maruz kalmanız gerekiyor.

Gaz ya da sıvı anında gaza dönüşüyor, rüzgar esiyorsa gaz da uçup gidiyor.

Eğer söndürdüğünüz yangın tekrar alevlenirse ve Halon kalmamışsa hayat pek zor hale geliyor.

Tekrar doldurmada ya da ilk satın almada diğer söndürücülere göre pahallı. Halon benzeri gaz ihtiva edenler Halon kadar etkili olamayabiliyor,

o yüzden satın alırken dikkatli incelemenizde fayda var.

Karbondioksit: Sıvı karbondioksit.

Avantaj: Bir çok türde işe yarıyor. Ucuz ve yakınlarınızda bir yerlerde tekrar doldurmak mümkün. 4 mevsim kullanılabilir,

boşalana kadar defarca kullanmak mümkün.

Dezavantaj: Kapalı alanda insan dostu değil. Gaz olduğu için Halondaki problemler karbondioksit için de geçerli. Sübap ve ağızlığının donması olası .

Üzerine sıkılan malzemenin termal anlamda donmasına sebep olabilir.

AFFF ve AFFF muadilleri: Su ve kısaca akışkan film tabaka oluşturan köpük.

Avantaj: Yangını söndürür. B tipi üzerinde gayet başarılı. Eğer formülü düzgünse 4 mevsim kullanılabiliyor. Basınç özelliklerine paralel tekrar doldurulabilir.

Defalarca kullanılabilir.

Dezavantaj: Elektrik bileşenlerine iyi gelmiyor, çünkü muhteviyatında su var. Bazı formüller donabiliyor. Temizliği sıkıntılı ama suyla rahatlıkla temizlenebiliyor.





pirate4x4.com sitesinde yer alan Gil Fortune'a ait metnin çevirisidir. Çeviri için Yavuz Saklı arkadaşımıza teşekkür ede